Bà Bùi Thị Xuân thọ hình và sự đắc tội của... soạn giả, Ngành Mai Options

[VanAnh]

Bà Bùi Thị Xuân thọ hình và sự đắc tội của... soạn giả

Khi xưa coi hát cải lương, hòa ca cổ nhạc trên sân khấu hoặc trên truyền hình, khán giả thỉnh thoảng vẫn bắt gặp những cảnh, những màn kịch mà nhân vật lịch sử đã bị diễn tả một cách sai lệch. Và một khi bị phê phán nặng nề rồi thì vở kịch, vở tuồng ấy coi như không bao giờ có dịp trình diễn trở lại. Ðồng thời người viết vở tuồng, cũng như người trưởng ban kịch, hay bầu cải lương cũng bị ảnh hưởng trong công cuộc làm ăn sau đó.

Dưới đây là bài viết “Bà Bùi Thị Xuân thọ hình và sự đắc tội của soạn giả” của ký giả Trần Tử Văn, đăng trên trang kịch trường tờ nhựt báo Ðuốc Nhà Nam ngày 13 Tháng Bảy 1971. Chúng tôi xin đăng nguyên văn: “Hòa Ca Cổ Nhạc” do nhạc sư Hai Khuê thực hiện trong buổi phát hình tối Thứ Hai 5 Tháng Bảy, có diễn màn “Nữ tướng Bùi Thị Xuân thọ hình” (không chú ý tên tác giả).

Tạm gác phần ca nhạc, chỉ nói về diễn. Cô Kim Hương đóng vai Bùi Thị Xuân trong cảnh bị giam nơi ngục với hai con. Khi hay tin chồng là tướng Tây Sơn Trần Quang Diệu bị xử “lột da”, bà khóc lóc thê thảm (!)Ðến khi biết đến phiên bà bị xử bằng “voi giày” thì Bùi Thị Xuân ôm hai con... khóc kể thê thiết không dứt tiếng.

Viết tuồng về một nhân vật lịch sử nước nhà như vậy tức phản bội lịch sử và thóa mạ tinh thần dũng liệt của một nữ anh hùng mà tên họ bà được đặt cho một con đường ở thủ đô: Ðường Bùi Thị Xuân.

Ðã có nhiều sách vở viết về bà Bùi Thị Xuân lúc cầm quân ra trận cũng như khi thọ hình bằng “voi giày”, đúng là một nữ tướng dũng liệt. Một bậc anh thư như vậy, làm gì mà khóc than thê thảm, nước mắt ràn rụa như cô Kim Hương diễn tả đó!

Ðây này, hãy nghe giáo sĩ La Bissachère, người mục kích cuộc hành hình nữ tướng họ Bùi, đã tả trong cuốn ký sự của ông, lúc bà bị dẫn ra pháp trường như sau:

“Bùi Thị Xuân, mặt không đổi sắc, tiến đến trước mặt voi như chọc tức nó. Mấy tên lính bảo bà quỳ xuống, nhưng và vẫn xăm xăm tiến bước. Voi lùi lại, bọn lính phải cầm giáo thọc vào đùi voi. Bấy giờ, voi mới quặp lấy Bùi Thị Xuân tung lên trời... Bà chết rồi, bọn lính bèn dùng dao cắt lấy tim, gan, thịt ở cánh tay bà mà... ăn sống vì chúng muốn được can trường như bà.”

Trong sách “Việt Nam danh nhân từ điển” của Nguyễn Huyền Anh do Hội Văn Hóa Bình Dân xuất bản 1960 đã viết:

“Bà Bùi Thị Xuân đã để lại tấm gương dũng liệt và đến nay tại nơi quê hương bà còn truyền bài thơ ca tụng tài đức bậc anh thư như sau:

Xưa nay khăn yếm vượt mày râu

Bùi thị phu nhân đứng bậc đầu (v.v...).”

Ðọc hai tài liệu trên đây, soạn giả viết màn ca diễn Bùi Thị Xuân cho ban Hòa ca cổ nhạc trình bày như kể trên có cảm thấy ân hận và đắc tội với một bậc nữ anh hùng nước Việt không? Chúng tôi kêu gọi sự thận trọng của những người muốn viết tuồng về các danh nhân tiền bối nước nhà.

Ðồng thời chúng tôi xin lưu ý quý vị kiểm duyệt của các đài phát thanh và đài truyền hình nên đọc kỹ các vở tuồng hoặc kịch liên hệ đến các nhân vật lịch sử của ta.

Lời thêm - Bà Bùi Thị Xuân, một nữ tướng tài giỏi, vợ của danh tướng Tây Sơn Trần Quang Diệu, người thôn Xuân Hòa, xã Bình Phú, quận Bình Khê, tỉnh Bình Ðịnh (Trung Phần). Cả vợ chồng đã có tài cao mà có đức cũng lớn, không bao giờ giết quân sĩ bên nghịch khi bắt được. Lúc ấy ông bà cùng con gái là nàng Bích Xuân bị quân nhà Nguyễn bắt tại huyện Thanh Chương (Nghệ An) vua Gia Long mấy phen khuyến dụ không được nên nhà vua ra lịnh hành hình ông bằng “lột da” còn bà và con gái bị đưa ra pháp trường cho “voi giày” vào năm 1802. Cái chết can đảm phi thường của ông bà khiến mọi người có mặt đều cúi đầu khâm phục.