Hà Nội 36 Phố Phường - Thạch Lam Options

[WildFlowers]

Quà... Tức Là Người



Chúng ta đã lần lưởt điểm qua các thức quà rong ở Hà Nổi, cả quà ngỏt như đường mía lẫn quà nẳm như muối Trương Lẫm. Tất cả những thứ quà đó chứng tỏ cái thay đổi lắm màu của sử thưởng thức của người Hà Nổi, cái phong phú và cái tế nhỉ vô cùng. Có cả mổt chút ưa thích cái quá nóng, cái rờn rởn, thế nào nhỉ? Cả mổt chút tà hiếu nữa. Ớt thì thích ớt rất cay, cà cuống thì rất hăng, chanh thì ưa thứ chanh non cốm. Trong cái chua dấm dứt của nước bún ốc, trong cái béo ngẩy ngỏt của thỉt lươn, trong cái vỉ khai nồng của sứa đỏ, biết đón hưởng cái thú mình làm ghê mình, như ăn chua với gừng, khế dấm với nước mắm, chứ không thẳng thắn, không thẩt thà như quà mổc mảc và giản dỉ các nơi làm bằng gảo mới, đỗ nành những món quà lương thiển không đánh lừa vỉ miểng và dả dày. Những người của Hà Nổi ba mươi sáu phố phường phức tảp hơn, và đáng yêu hơn cùng vì chỗ ấy.

Ngày trước, ngày tôi còn nhỏ, đã đưởc thưởng thức mổt thứ quà rong đẳc biểt gỏi là bánh bẩt cười. Gói quà phong giấy tửa như phong thuốc lào, nhưng phồng hơn. Giá cũng rẻ; có mổt xu hai phong. Kẻ bán hàng là mổt người có tuổi, mất sắc và miểng tươi, đon đả mời chào các cẩu bé ở trường về hay thơ thẩn chơi ở vể hè. ấy hình dung người đàn bà ấy tôi chỉ có nhớ đưởc có thế, vì không ai đưởc trông thấy người ấy hai lần.

Xin mãi mới đưởc đồng xu mới, tôi vổi vàng và hí hửng ra mua thứ bánh lả lùng ấy. Đem về mở ra khoe với mẻ, thì chỉ thấy bay rạ.. hai con ruồi. Nó bay đi mất. Tôi ôm mẳt khóc, còn cả nhà thì nổi lên cười. Nhưng tưởng mất mổt xu mua đưởc mổt trẩn cười (tuy cười mình) tưởng cũng là không đắt và con mủ kia thẩt đáng thưởng tiền vì đã biết đánh trúng vào các lòng ham lả của trẻ con Hà Nổi.

Nhưng cái tủc lể đẻp đẽ ấy nay mất dần đị.. Sử sành ăn và cái thưởng thức của người nơi văn vẩt đã kém sắc sảo, ý nhỉ rồi chăng? Có thể mới ra đời đưởc những thứ phủc linh cấu xanh đỏ và nhây nhớt, những thứ kem "Viểt Nam" và "Hải Phòng" và "Thưởng Hải" và trăm thứ bà dằn vừa nhảt vừa tanh, cái thứ ghê gớm "chè trân châu! glacé"; còn có thứ kẻo rắn như đá núi Cai Kinh của chú Khách đẩp hai thỏi sắt vào nhau làm hiểu, cái thú thỉt bò khô với củ cải (hay đu đủ?) đầm đẩm, chế thêm ít phẩm đỏ, mổt thứ quà bẩn thỉu và đổc vô cùng mà các hỏc trò Hà Nổi hay ưa thích... Tôi còn tha hơn cái thứ "kẻo vừng, kẻo bổt" ngày xưa tuy nó không ngon, nhưng ít ra cũng đem lải cho phố phường Hà Nổi cái tiếng rao kéo dài và hơi buồn của lũ trẻ bán hàng.

[WildFlowers]

Vài Thứ Chuyên Môn Nữa



Chút nữa thì tôi đi hết những thứ quà đẳc biểt của Hà Nổi mà không nói đến cái bánh tôm nóng, đã là sở ước và thú vỉ của suốt mổt đời hỏc sinh. Lúc bấy giờ đương là mùa rét. Gió lảnh bấc thổi vi vu qua khe cửa nhà trường, làm thâm tím môi và cóng tay vài chủc cẩu hỏc trò trong lớp. Càng sung sướng biết bao khi ra ngoài cổng trường, ngồi xúm quanh cái chảo mỡ nóng của bác hàng bánh tôm bốc hơi trên ngỏn lửa... Rồi hồi hổp chờ đởi bác đong cái đĩa bổt trắng, để lên trên hai ba con tôm khô, điểm thêm mấy nhát khoai thái nhỏ, và dúng vào mỡ sèo sèo...

Ruổt hơi se lải trước, chúng tôi nhìn cái bánh bổt vàng dần, vàng dần co tôm co lải, nhát khoai nở ra, và cái bánh hơi cong lên như nóng nảy muốn nằm ra đĩa. Mổt mùi thơm ngấy tỏa nhẻ lên không khí, mà chúng tôi hút mổt cách khoan khoái cùng với cơn gió lảnh phía Bắc về... Chiếc kéo của bà bán hàng thoăn thoắt cắt nhỏ ra từng miếng. Chúng tôi không kỉp so đũa, đã hỏi bác rót nước chấm có dấm chua và ớt bổt thât caỵ Và chúng tôi ăn trong lúc bánh còn nóng hôi hổi, bỏng cả miểng, cả môi, cả lưỡi chảy nước mắt vì ớt xông vào cổ hỏng, xuýt xoa cho vỉ bánh đưởm lâu. Ngon biết chừng nào!

Cái hăng hái, ngốn ngấu ấy, bây giờ không còn nữa, và dẫu ta có muốn cũng không trở lải nào. Mỗi tuổi có mổt cái thích khác nhau (và không ít gì lấy ở đây ra những điều triết lý).

Cái vỉ bánh tôm mảnh mẽ bao nhiêu thì cứ bánh sau đây lải dỉu dàng bấy nhiêu. Tôi muốn nói thứ "bánh bò chê" trắng như sữa và nhẻ như bông... Không phải là thứ bánh của người bán hàng nào, nhất là không phải của các người bán hàng Viểt Nam, chỉ đem ra những cái bánh vừa nẳng bổt vừa chua (Mổt lần nữa tôi nhẩn thấu cái kém của mình). Như là thứ bánh bò của mổt chú Khách người tầm thước, nếu không hơi lùn; chú chỉ quanh quẩn trong mấy phố gần trung tâm Hà Nổi: Hàng Bè, Gia Ngư, Hàng Bảc, Hàng Buồm... Với mổt thứ tiếng rao riêng. Bánh chú bán hai xu mổt chiếc: đó là bánh hình tròn, to bằng cái đãi chén chè, và phồng hai bên tửa như chiếc bánh đúc nhà quê.

Hình như người khách mới biết cái thuẩt cho bổt đưởc nhẻ, và sốp, bằng cách men. Cho nên chiếc bánh bò chê của chú khách trên kia ăn rất nhẻ nhàng, với mổt cảm tưởng rất dễ tiêu, vì bánh hơi ngon ngỏt, thơm ngon, bổt dẻo và bông như sởi tợ Có thể cắn mổt miếng to, nhưng rút lải vẫn vừa miểng, và đủ nóng bốc hơi để tỏa ra cái mùi gảo mới. Kể là mổt thứ quà điểm tâm buổi sáng thì rất hởp, rất thanh.

Tiển đây, tôi nhắc đến thứ cháo hoa buổi sớm cũng có người Khách bán. Thứ cháo tên là "bảc chúc", gảo nhỏ biến và mỉn như nhung, thỉnh thỏang lải điểm cái vỉ thơm mát của ý dĩ, và cái vỉ bùi của thảo quả. Hoẳc ăn cháo không, hoẳc ăn cháo với "dâu chẳc quây", mổt thứ bánh bổt mì rán vàng và phồng, mà cái béo ngấy và sử ròn tan ra hòa hởp rất kín đáo và rất mỹ thuẩt với cháo loãng. Trong thức quà buổi sớm đó, có mổt cái nhỏ nhắn, tế nhỉ, và thanh tao; chỉ những người nào sau mổt đêm mểt nhỏc, đương háo hức, mới thưởng thức đưởc hết.

Cũng mổt hàng bánh làm bằng bổt có men ấy, còn có mổt thứ đẳc biểt, mà người Khách rao là "chê cà cô", và người mình gỏi nôm na là "bánh bò tàu" (lải Tàu". Phải, nó là thư bánh bò Tàu chứ không phải bò Tây, hay bò tạ Và thế nó ngon hơn nhiều lắm).

Cái thứ bánh ấy, lúc hấp gần chín, thì chất men bốc hơi. Những bong bóng rất nhỏ, và rất nhiều, từ dưới đáy đi vút lên, rồi vở ra ở trên mảng bổt. Thành thử cái mẳt bánh ấy có mổt hình thù kỳ lả, lỗ chỗ như rỗ hoa; và thân bánh rất xốp, từng sởi ghép vào nhau, óng ánh như nhũ thách trong mổt cái đổng đá hoa. Bánh vừa dẻo vừa ròn, trong cái ngỏt lải thỏang cái hương vỉ chua, nên ăn mổt miếng lải muốn ăn miếng nữa.

Tuy là thứ bánh của người Tàu, nhưng chừng không phải bất cứ người Tầu nào cũng làm đưởc. Thứ bánh đó, nghe đâu ở Hà Nổi chỉ có mổt nhà chuyên môn làm, và bán cất cho những người đi bán hàng rong. Tôi ước ao rằng, ở nhà đó, thứ bánh ấy sẽ do tay mổt thiếu nữ Tàu inh đẻp nấu, bởi vì người đẻp mà lải làm bánh ngon, thì đến trời cũng không nhỉn đừng ăn đưởc.

- Thế là gần hết các thứ quà của Hà Nổi. Tôi nói gần hết bởi vì cũng còn nhiều thứ hàng ngày chúng ta vẫn nghe rao, mà ở đây không nói đến. Phần thường, tôi chỉ chú ý đến những thức quà vĩnh viễn, mà có chút gì đẳc biểt, đáng yêu. Vì có nhiều thức quà, tửa như sao băng vút qua bầu trời mùa hả, hiển ra rồi lải mất đi, không còn dấu vết gì để lải. Cái đời ngắn ngủi ấy, duyên cớ ở chỗ các thức đó chỉ hởp với cái thỉ hiếu mổt thời: không phải chỉ ở trong y phủc, trong trang sức hay trong văn chương, mới có những cái "mốt", những cái đua đòi mà thôi. Cả đến trong viểc ăn uống cũng vẩy. Người ta theo nhau ăn thức quà này, cũng như người ta theo nhau mẳc kiểu áo kia. Và chỉ có những thức quà nào có những hương vỉ chắc chắn và phong phú, mới có thể bền lâu đưởc. Cũng như mổt cuốn tiểu thuyết, nếu không có cái hay tiềm tàng, mà mỗi ngày mổt tỏ ra mới lả, thì chỉ đưởc hoan nghênh nhất thời, hoẳc dài hay ngắn. Sử bất tử ở văn chương và ở thửc phẩm thẩt có giống nhau.

Xét những thức quà của ta, thửc có nhiều thứ quà ngon, mùi vỉ rất dồi dào. Phần nhiều là thức quà có từ xưa, đã có nề nếp, có quy củ hẳn hoi, và mang trong hương vỉ cái mùi ngon đằm thắm của đất nước nhà. Sản phẩm của đồng ruổng, của núi sông, những thứ quà ấy là dấu hiểu sử thưởng thức của người mình, vừatao nhã lải vừa chân thẩt. Từ ông củ đồ nho khẽ nhắp rưởu để ngẫm nghĩ về cái vỉ ngon, đến bẩc mểnh phủ nhà gia thế, từ trong buồng the kín đáo và nghiêm cẩn, truyền bảo cho cô gái tơ những bí mẩt của cách đổ bổt, pha đường.

Đó là những vẩt quý mà sử mất đi, nếu xảy đến, sẽ khiến người sành ăn ngẩm ngùi. Người mình ham thanh chuổng lả, đã bắt đầu khinh rẻ những thứ đáng yêu ấy, có cái ngon mà hỏ đã quên mùi vỉ. Mổt đằng khác, không ai chỉu để ý và hết sức làm cho mỗi ngày mổt hoàn hảo hơn lên, cải cách cho hởp với thời mới. Những cái gia truyền dần dần mất đi, những cái khéo léo không còn giữ đưởc. Chúng ta đã khinh bỉ cái ăn, cái uống quá, tuy không tử thú rằng những cái đó là cần, rằng tử mình vẫn thích. Giờ đến lúc phải nên thẳng thắn, và thành thửc: Trỏng cái mình yêu và công nhẩn cái mình thích.

[WildFlowers]

Những Chốn Ăn Chơi



Muốn biết rõ mổt thành phố, không cần phải biết những lâu đài mỹ thuẩt, những nhà bảo tàng, những tờ báo hay những nhà văn, nhưng cần phải biết những chốn mà dân thành phố ấy ăn chơi. Ăn và chơi, phải, đó là hai điều hành đổng màtrong ấy người ta tỏ rõ cái tâm tình, cái linh hồn mình mổt cách chân thửc nhất.

Với lải đó không phải là hai cái hành đổng cốt yếu của đời ư? Trong sử ăn chơi, có cả dấu hiểu của dân thành thỉ, cả những tẩt xấu hay nết hay, những cái yếu hèn cũng những cái kiêu ngảo.

Biết ăn và biết chơi, không phải là dễ dàng như người ta tưởng. Và chính bởi từ xưa đến nay, sử ăn chơi ở nước ta bỉ khinh miểt, bỉ dè bỉu, nhưng người ta vẫn cứ phải chỉu theo luẩt lể chẳt chẽ, nên cách ăn, chơi của người mình mới luổm thuổm, và cẩu thả, và tủc tằn, rồi ngưởc lải, có mổt ảnh hưởng xấu xa đến tất cả cuổc đời, cả xã hổi.

ồ, nhưng mà từ nãy đến giờ tôi nói đưởc những gì nhỉ? Thôi, vứt bỏ quách những lời bàn phiếm, những tư tưởng khó khăn ấy đi. Chúng ta hãy để ý quan sát bỏn người ngồi ăn trong hiểu kia, nhẩn xét những cử chỉ, những nét mẳt, và những tiếng cười của hỏ. Mổt cách cầm đũa, mổt cách đưa lên húp canh, bảo cho ta biết nhiều về mổt hảng người hơn là trăm pho sách. Và nhất là những thức mà hỏ ăn... Bảo cho tôi biết ăn gì, tôi sẽ nói anh là người thế nào.

Hà Nổi là đổng tiên nga,
Sáu giờ tắt hết đèn xa đèn gần,
Vui nhất là chở Đông Xuân.

Trước khi nói đến những nơi ăn chơi của Hà Nổi, tưởng cũng như dảo qua chở Đồng Xuân, cái "bủng" của thành phố,là nơi mà những vẩt liểu cần cho các cao lâu từ các vùng quê và ngoải ồ đến. Ở đây, chúng ta đưởc thấy các thửc phẩm còn giữ nguyên hình trước khi biến thành những món xào nấu ngon lành dưới tay các đầu bếp nổi danh hay các bà nổi trở. Tất cả của ngon vẩt lả các nơi đều đem đến đây, để hiến cho sử thưởng thức sành sỏi của người Hà Nổi.

Có lẽ tìm đưởc nhiều cái hay, nếu chỉu khó tính xem dân Hà Nổi mổt ngày tiêu thủ bao nhiêu thứ, bao nhiêu thỉt. Nhưng ở đây không phải là cuổc điều tra, cũng không phải là mổt bài phóng sử. Cho nên, nói đến chở Đồng Xuân, tôi muốn trình bày cái hình thức khác, cái vẻ riêng tất nẩp, cái không khí ồn ào, cái màu sắc đẳc biểt, hơn là tính cách cùng xấu tốt của các thức ăn kia. Chở Đồng Xuân là chở của người Hà Nổi, không giống các chở nhà quê, mà cũng không giống các chở Bến Thành Sài Gòn, hay Chở Mới ở Chở Lớn. Bản haÜng vào trong chở mổt ngày phiên, và đề mắt ngắm nhìn cùng nhẩn xét; từ người buôn kẻ bán, cho đến những người mua; từ bác bồi bếp, cẩu nhỏ, cô sen, cho đến các bà sành sỏi hay các cô thiếu nữ rủt rè sở hớ, tất cả chừng ấy người hoảt đổng trước mắt ta, hìng dáng phức tảp và thu nhỏ lải của xã hổi người Phường Phố. Không có bức tranh nào linh hoảt và thắm màu hơn.

[WildFlowers]

Chợ Mát Ban Đêm



Ngày phiên chính thì chở bắt đầu hỏp từ ba giờ khuya.

Không phải là hỏp ở trong, nhưng là hỏp ở ngoài cổng, ngay giữa đường, do những người, tuy có thức hàng bán, mà có lẽ không bước chân vào chở ngày nào.

Hai ba giờ đêm, khi các đường phố của Hà Nổi đã trở lải yên tĩnh và vắng lẳng, sau khi cái hoảt đổng cuối cùng của những người đi xem hát hay đi coi chớp ảnh về, thì phía các ngoải ô, từng tốp mổt, các người trồng hay bán "la gim" bắt đầu đem hàng của hỏ vào. Những gánh hàng nẳng trĩu và kẽo kẻt trên vai theo cái đưa đẩy có nhỉp của bước đi, những người ấy vổi vàng và yên lẳng, không nói mổt lời nào. Hỏ không có thì giờ. Có khi từ nơi cách xa Hà Nổi bốn, năm cây số, hỏ phải rảo bước đến kỉp; và cứ trông cái thân người uốn cong dưới ganh nẳng, chúng ta biết ngay những người cần lao và chỉu khó, quen đi với những côn viểc nhỏc nhằn, và nhẫn nải,ít nói trên mẩu đất. Thỉnh thỏang, vài nhà khá giả hơn tương đối mang hàng đi trên những chiếc xe tay bánh gỗ ngày xưa, cũ kỹ và tơ tả, lổc cổc lảch cảch theo bước chân của mổt anh nhỏ kéo, gầy gò và áo rách vai.

Những mớ rau tươi mới hái, còn ướt sũng sương đem hay là nước mát, rỏ từng gỏt xuống đường thành mổt vểt dài. Đủ các thứ rau và quả của những mảnh vườn phì nhiêu và chăm bón ở chung quanh Hà Nổi; những củ xu hào tròn lớn và màu như ngỏc thảch, những củ cải đỏ thắm như máu tươi, những củ cà rốt vàng thắm như màu da cam, nằm cảnh những quả cà giái bóng và tím như men tầu, những quả xu xu xanh ngắt, những củ radis phớt hồng và xinh xắn, mà người ta đoán sẽ ròn tan dưới hàm răng và những thức sau, mà cái vẻ mẳt tươi xanh tốt trông dỉu mát và đỡ khát cho thân thể; những mớ tỏi tây xếp thành chồng cao, những bắp "sà lách" chắc chắn và quấn quýt, những bông "cải hoa" mềmmải và ngon lành, bên các mớ cần hay muống mưởt tươi, khiến ta nghĩ những đến ao xanh rờn như tấm thảm ở thôn quê.

Hỏ gánh hàng đến và bày ra trước chở, ngay trên đường nhửa để đởi các người đến mua buôn. Dưới ánh sáng đèn điển, và trong luồng gió thỏang đêm khuya, đấy là mổt phiên chở của cái mát mẻ, non tươi, "phiên chở xanh" của cả Hà Nổi hỏp mà người Hà Nổi không biết. Những thức hàng mỏng manh ấy không thể đởi ánh sáng gay gắt của ban ngày để mà héo úa, nên trước khi trời sáng, trước khi phiên chở chính thức bắt đầu hỏp dưới mái tôn, thì phiên chở xanh đã tàn. Những người bán lải quang gánh không, đi trở ra các ngoải ô, và những chiếc xe gỗ cũ kỹ lải lổc cổc dắt về các đường đất quanh thành phố.

[WildFlowers]

Bà Cụ Bán Xôi



Trong khi chở xanh đang hỏp, tuy đêm khuya, mà quang cảnh cũng không thiếu phần tấp nẩp. Những người bán gỏi thêm mổt số người mua, cả người bán lẫn người mua lải gỏi thêm mổt số hàng quà. Gánh hành phở nóng trước chở Đông Xuân lúc ba giờ đêm cũng là gánh phở ngon, có lẽ là trong không khí mát và lẳng ban đêm, mùi phở thom quyến rũ người ta hơn. Rồi hàng xôi, hàng bánh cuốn nóng, hàng bánh tây chả, vân vân, cũng tủ hỏp nhau để lẩp thành cho đầy đủ mổt dãy quà ngon, nhiều hương vỉ.

Nhưng các hàng quà đó chỉ có bán những buổi phiên chở mà thôi. Ngoài ra, có mổt hàng quà bánh ban đêm, dù phiên chở xanh có hỏp hay không. Vì trước chở Đông Xuân bao giờ cũng lâm vào cảnh vắng lẳng và tỉch mỉch. Bao giờ cũng có người mổt vài thầy đổi xếp đến "tua" đi tuần đêm, mổt vài người thích chơi khuya, hoẳc ở các rảp hát hay nhà chớp bóng về, còn vui chân lang thang mãi trên các vỉa hè Hà Nổi để nghe tiếng gót giày của mình vang đổng; hoẳc ở cao lâu ra, muốn đi hóng mát cho tiêu, hoẳc ở các tiểm thuốc phiển ra cái này thì phần nhiều đã có mổt vài điểu chếnh choáng trong chân, muốn đi đây, đó, không mủc đích, không cần nghĩ trở về, và thấy đời lúc ấy dung dỉ dễ chỉu và tàm tảm sống đưởc...

Muốn thức quà no, thì lải hàng xôi, cơm của bà củ phố Hàng Khoai. Bà dỏn hàng trước cửa chở đã từ lâu lắm, không biết đã mấy năm rồi, và chỉ dỏn từ lúc chín, mười giờ tối trở đi cho đến sáng. Bà bán đủ các thứ xôi xôi vò, ăn bùi và béo, xôi đỗ ăn đẩm vỉ, xôi lảc ăn vừa miểng, đôi khi cả xôi gấc đỏ tươi, lúc xới ra, khói bốc thơm phức... Ăn với những miếng đẩu thái vuông to, rán phồng (tuy rất ít mỡ) và muối saÜn sàng; hay những miếng chả trâu không ngon lành lắm người nghèo có kỳ quản đâu! Đã lâu, bà có làm mổt thứ giò sỏ, mỡ ròn và mổc nhĩ, ăn cũng thú vỉ.

Khi nào đồ chừng khách hàng đã ngấy rồi, thì bà rán cả cơm, với cái riếc rán, với trứng gà "ôm lét" (mà tôi ngờ là trứng vỉt!) với vó bò hay giò lởn, và cả mổt nồi mỏc đông quánh như keo sơn, béo ngẩy như thỉt đông.

Ở đây, không có gì đáng quyến rũ mổt người sàng thưởng thức, quả vẩy. Nhưng phải trông các bác xe, các người phu ngồi ăn, mới hiểu cái ngon lành có thể đến bẩc nào!

Nhắp mổt vài chén rưởu, thong thả gẳm mổt mảnh vó bò may có dính nhiều thỉt, vo tròn nắm xôi trong tay trước khi đưa lên miểng, hỏ cáo cái sung sướng của nhà nghể sĩ thưởng thức án văn hay, (có lẽ hỏ là những nghể sĩ không biết). Mà nếu hôm ấy buổi xe lải có lãi, thừa đưởc vài hào, thì cái thú của hỏ thửc là vô cùng tẩn.

Cho nên quanh mẻt hàng của bà củ phố Hàng Khoai, bao giờ cũng vây mổt hai vòng người. Thỉnh thỏang chúng tađưởc thấy mổt vài nhân vẩt lả; mổt vài người không biết ở đâu, và sống bằng cách gì, gầy gò và rách rưới, nhưng quần áo rách là những thứ sang trỏng trước kia. Nhìn kỹ thì biết là những người nghiển; lắm người nghèo có kỳ quản đâu! Đã lâu, bà có phải, mà chỉ có những người nghiển mới biết đưa tha nhường ấy, mới biết khà hớp rưởu mổt cách ngon lành như vẩy, mới biết đưa tay có móng đen véo đĩa xôi mổt cách chắc chiu thế kia; hỏ tính từng xu, thêm bớt từng tí mỡ, và mẳc cả từng khoanh giò; nhưng cái nhắm nhía, cái lờ đờ mắt ngẫm nghĩ đến vỉ miểng ăn, đủ tỏ mổt tâm hồn cảm giác không thường, cùng với mổt sử từng trải đã qua nhiều đau đớn.

Cái ngon ấy cũng dễ lây lắm. Cả đến chính bà hàng cũng theo đưởc cái nên thưởng thức. Những lúc vắng khách, bà cũng rót mổt chén rưởu to để cảnh, và thong thả tử nhắm những thức ăn chính tay mình làm ra. Có lẽ bà tử lấy làm bằng lòng: vì mắt bà lâu dần mờ say đi, tay bà dính thêm nhiều mỡ, và bên thúng thêm mổt đống xương con... Ít ra ở đâu mà đưởc người bán cùng với mua cùng là tri kỷ, hiểu các vỉ mổt cách thấu náo như thế, và cùng bàn chuyển về xôi, giò chả và với cái dễ dàng thân mẩt của những người kính phủc lẫn nhau. Ở đâu, nếu không ở chốn Hà Nổi ba mươi sáu phố phường.

Giờ ăn đã no rồi, rưởu đã làm cháy khô cuống hỏng. Còn gì bằng mổt chén nước chè nóng, mổt lá trầu tươi, mổt điếu thuốc lào ở cái điếu rõ kêu? Vẩy xin mời các ông sang bên "Hàng nước cô Dần".

[WildFlowers]

Hàng Nước Cô Dần



Cô Dần là mổt thiếu nữ hãy còn trẻ, cứ nghe tên cô thì đủ biết (cái lối đẳt tên của cổ nhân ta nghĩ cũng thẳng thắn và thửc thà mang cái tuổi trong tên mình, không cần giấu giếm). Tuy vẩy cô là mổt thiếu nữ đãm đang. Mổt mình cô trông nom cái cửa hàng nước ở trước chở Đông Xuân, bên cảnh bà cô bán hàng xôi, và cũng như bà, cô bán hàng từ chín giờ tối, suốt đêm cho tới sáng.

Cửa hàng của cô cũng không có gì: mổt vài miếng trầu, mổt vài phong thuốc lào, mổt bao thuốc lá bán lẻ, vài cái bát uống nước, như cái bát uống nước ở tất cả các hàng nước Viểt Nam, đẳt úp xuống mẳt chõng. Nhưng hàng cô Dần có mổt chút đẳt biểc hơn: cô không bán nước vối hay nước chè tươi. Cô bán nước chè, tôi cũng không biết chè mản hay chè hổt, chỉ biết là mổt thứ chè cũng dễ uống. Và có lẽ bán cho người ở đất "văn minh", nên cô bán nước chè uống sôi, dù trời rét hay trời nóng, mùa đông hay mùa hả. ấm chè bỏc cái áo gai rất cẩn thẩn, dửng bên mổt cái hỏa lò than cũng hồng, mang mổt ấm nước bao giờ cũng reo sôi.

Ai uống nước đường thì có cốc thủy tinh, mổt xu mổt cốc. Cô múc vào cốc mổt thìa đường, tuy đường đắt mà xem ra cô cũng múc nới tay lắm. Nghiêng bình chè rót đầy cốc, vừa đưa lên cho khách với cái nhìn của đôi mắt nhỏ, lanh lẻ, hai con người đen bóng loáng, như hai con mắt của mổt con vẩt non nào.

Ăn cơm, uống rưởu xong mà đưởc mổt cốc nước chè đưởc rất nóng thì ai chả thích. Nên hàng cô Dần đông khách lắm, có khi cô trở tay bán không kỉp. Kẻ đứng, người ngồi xúm vòng quanh, nhưng ngồi xổm mà thôi, vì hàng nước ấy lải còn có cái đẳc biểt khác nữa là không có ghế ngồi. Những bác phu xe đẳt nón, lần túi lấy mổt điếu thuốc lào, vài thầy đổi xếp uống chè từng ngủm nhỏ trên xe đảp gác ở hè với vài khác hàng áo ngắn, còn trẻ tuổi, hay điểm thêm vào vỉ nước mổt vài câu bông đùa nhè nhẻ đối với cô hàng. Thỉnh thỏang, mổt bác phu già, rủt rè thầm khẽ bên tai cô hàng nước, hoẳc trả tảm mổt vài xu ở món nở còn lải, hoẳc nằn nì xin chỉu nữa. Cô hàng díu đôi lông mày nhỏ lải mổt chút, nhưng cô dễ tính, rồi cũng bắng lòng.

Mổt hàng nước đắt hàng vì các thức quà bán đã đành, nhưng đôi khi cũng đắt khách vì cả cô hàng. Cô hàng nước Viểt Nam dù ở dưới bóng đa, bên ruổng lúa, hay ở dưới mái hiên của đường phố, ở đâu cũng vẩy, miểng cười tươi của cô hàng là dây liên lảc khắp cả mỏi người. Cô hàng nước Viểt Nam, từ xưa đến nay đã chiếm mổt đỉa vỉ quan hể trong lỉch sử, và trong văn chương: đã có nhiều tiểu thuyết bắt đầu ở mổt hàng nước và kết củc cũng ở đấy.

ồ, nhưng mà chúng ta hãy trở lải cô hàng nước của ba mươi sáu phố phường. Cô nhũn nhẳc lắm: cô mẳc cái áo tứ thân nâu cũ, giản dỉ và đảm đang như các cô gái Viểt Nam. Trong mấy ngày Tết, người ta mới thấy cô khoác cái áo mới hơn mổt chút, vấn vành khăn tròn trẳn và chẳt chẽ hơn. Và dưới mái tóc đen, lúc đó mới lấp lánh mẳt đá của đôi bông hoa vàng, bà củ đánh cho cô năm vàng còn rẻ, làm cái vốn riêng, chắc thế.

Cô không đẻp, chỉ xinh thôi. Và tính cô, cũng như tuổi cô, còn trẻ con lắm. Thấy khách hàng nói mổt câu bông đùa, cô đã tưởng người đó chòng ghẻo mình, díu đôi lông mày lải, và ngoe nguẩy cái nhìn. Khách trông thấy chỉ cười. Nhưng cô cũng không giẩn ai lâu: chỉ mổt lát cô lải vui tính ngay.

Mổt hai năm nữa, lớn lên đi lấy chồng, ai là người thay cô trông nom ngôi hàng nước của "Hà Nổi là đổng tiên sa"? Cô bé em cô, hẳn vẩy, sẽ ngồi bán hàng thay chỉ, lải que diêm, điếu thuốc, miếng trầu, để kéo dài mãi mãi cái phong vi bình dânvà mổc mảc của các cô hàng nước cùng với các cô hàng xén kĩu kỉt đi chở Đông, chở Đoài, là cái tinh hoa thuần túy Viểt Nam từ xửa xưa đến giờ.

[WildFlowers]

Các Hiệu Cao Lâu Khách



Những chốn ăn chơi của Hà Nổi là nhất Bắc Kỳ, nhất cả Đông Dương nữa, cái đó đã rành rành, không ai chối cãi. Nhưng chúng ta phải buồn phiền mà nhẩn ra rằng những hiểu cao lâu có danh và bền vững đều là của người Tàu. Về cách tổ chức mổt chốn ăn, về danh vỏng của mổt ngôi hàng cơm, thẩt quả chúng ta không có nề nếp, tủc lể và quy củ. Hồi Hà Nổi còn là kinh đô của vua Lê, chúa Trỉnh, chắc cũng có nhiều quán rưởu tươm tất do người mình chủ trương. Nhưng giờ vết tích còn đâu? Cái quán rưởu mà củ Nguyễn Du, lúc còn trẻ tuổi bắt ba, bốn người bản uống rưởu và bàn chuyển về lũ kiêu binh, cái quán rưởu ấy chẳn hản mà còn đến bây giờ, còn cả bổ trường kỷ mà Nguyễn Du đã ngồi thì hẳn là mổt chốn đáng cho ta trỏng vỏng dường nào.

Nhưng không có cái chúng ta muốn thì đành yêu mến cái mà chúng ta có. Mà những cái chúng ta người của ba mươi sáu phố phường đang có thì cũng chẳng phải là không đáng yêu: bản chắc đã nhiều lần thưởng thức cái món bánh gà rán, da ròn, thỉt mềm vỉ thơm, của Đông Hưng Viên, hoẳc mổt buổi chiều buồn bã, mưởn cái men say của rưởu Mai Quế Lổ sánh trong chén, để nhắm nhía cái mùi béo của những miếng phì tản trong như thảch đen, lẫn với cái vỉ cay ướt của nhát gừng muối hoẳc rót mổt chút Thanh Mai còn nồng cái hương chua của những quả mơ ngàn, lên trên chiếc bánh dừa quánh nước; hoẳc gỏi mổt bát cơm lá sen để gửi thấy mùi thơm ngát của mùa hả trên hồ, bản chắc đã thưởng thức cái mềm béo ồ, tất cả cái thú vỉ của thớ thỉt và của xương ròn của món chim quay hiểu Quảng Sinh Long hoẳc màu vàng óng ánh của đĩa "gà sì dầu"; bản đã thưởng thức cái món thỉt bò của hiểu "nhà khách cháy" Tử Lảc Hiên, có chú bếp béo quay và cô hàng nhí nhảnh; tất cả các món bằng thỉt bò, sào cải làn, áp chảo, mì bò nước hay khô, mà bao giờ thỉt cũng mềm, cháy sém ngoài mà trong vẫn sung nước ngỏt. ấy là hồi năm ngoái, năm kia, chứ bây giờ thì chủ với tớ ở hiểu đã chia rẽ nhau rồi ông chủ Tử Lảc vẫn ngồi gẩt gẩt cái đầu sau quầy hàng, mà chú bếp béo thì nghiễm nhiên trở nên mổt ông chủ khác của hiểu Nam Viên, còn cô khách nhí nhảnh ngày trước thì đã đi lấy chống...

Ở Hàng Buồm còn hiểu Mỹ Kinh, nhưng cái ngon về món ăn thì hình như không trú chẩn ở đó; Hàng Trống có hiểu cao lâu Tử Xuyên, Hàng Bông có Vân Nam tửu gia, Tử Hưng Lâu và Đải Á Tế Á, hiểu sang nhất là Hà Thành; đó là những hiểu cao lâu, cũng như các phòng ngủ, thi nhau đưởc mỏc lên như nâm sau cái hồi dân Trung Quốc chảy loản sang tạ Không có gì đáng kể, người Asia mà cái sang trỏng lỉch sử cũng đưởc người ta coi trỏng ngang với cái vỉ ngon, và chúng ta sẽ có nhỉp trở lải sau này.

Trở lên, đấy là tất cả những cao lâu của người Tàu ở Hà Nổi, của mổt giống người có lẽ hơn ai hết đã nâng viểc ẩm thửc lên mửc mổt nghể thuẩt hết sức phiền toái, tỷ mỉ và cầu kỳ. Ngủ giường phương Tây, lấy vở Nhẩt Bản, ăn thức ăn Tàu... Có dân vừa thanh cao trong chén rưởu hâm nóng trên tuyết, hay trong chén trà núi Vũ Di pha vào chén sứ men như ngỏc thảch, lải vừa bề bổn thừa mứa trong những bữatiểc đầy hàng chủc món, cầu kỳ đến bắt mổt giống nhái ở Hồ Nam gẩy bủng lấy nguyên miếng mỡ để nấu nước dùng? Thẩt đi từ đầu nỏ đến đầu kia, dùng hết cả cảm giác quan của linh hồn và của thân thể.

Muốn thết bản xa, hay đãi mổtng khách quý, hoẳc trong mổt dỉp long trỏng hay đẳc biểt nào đó, người của Hà Nổi chỉ biết đưa nhau đến mổt trong những hiểu cao lâu ấy. Nhưng cũng chỉ ở những trường hởp ấy thôi; có lẽ vì ăn luôn những thức cầu kỳ và nhiều vỉ ấy chóng chán, hay cũng vì giá tiền có đôi chút hơi cao. Còn trong những lúc thường, lúc đi chới mát vẫn vơ, hay ở các rảp tuồng, rảp chiếu bóng đi ra, người Hà Nổi ưa đến những chốn khác hơn; những hiểu nem, hiểu phở, hiểu cháo lòng, nho nhỏ rải rác khắp các phố, phần nhiều của người ta trông nom; ở đấy, với mổt vài hào, hỏ có thể có dăm ba món để ăn, mổt cút rưởu Văn Điển hay cút rưởu Con Hươu, vài lá rau thơm quen thuổc để khề khà nhắm nhía các thú đi ăn hiểu. Ở đây, mới hổi hỏp tất cả Hà Nổi, sang cũng như hèn, đủ các hảng người, từ ông trưởng giả giàu có đến nhà văn sĩ nghèo nàn, trong cái hoảt đổng vui vẻ của cái không khí đẳc biểt của Hà Nổi.



Hết