Ván bài lật ngửa, Hồng Nguyên Hoàng Options

[VanAnh]

Ván bài lật ngửa

Mấy ngày qua, báo chí trong nước (và cả hải ngoại) đưa tin nghệ sĩ Nguyễn Chánh Tín, cùng gia đình, có nguy cơ trở thành dân … không nhà! Chính ông Nguyễn Chánh Tín chủ động đưa tin này cho báo chí để cầu cứu. Lý do vì ông làm phim lỗ vốn, sắp bị nhà băng lấy nhà xiết nợ (vay làm phim) trong khi gia đình ông chỉ có mỗi cái nhà để ở. Ông được biết đến và nhớ đời trong vai chính Nguyễn Thành Luân của cuốn phim Ván Bài Lật Ngửa được làm cách đây khoảng 30 năm.

Công bằng mà nói, mặc dù chủ đích cuốn phim nhằm ca ngợi hoạt động tình báo của Hà Nội thời chiến tranh nhưng vẫn được đa số công chúng từ Bắc chí Nam mê đi xem. Các diễn viên và nhân viên trong đoàn làm phim cũng tham gia vì … đam mê chứ không phải vì tiền. Không chỉ tiền thù lao ít ỏi mà ngay cả ăn uống trong thời gian làm phim cũng rất kham khổ. Phải nói rằng, từ người làm phim cho đến người xem phim dường như đều quên đi ý thức hệ hay chính trị nói chung mà chỉ thả lòng cho nghệ thuật. Cuốn phim thành công như thế (về nghệ thuật) là nhờ trọng dụng được nhân tài của chế độ VNCH. Dĩ nhiên, chính quyền Hà Nội không bao giờ muốn nói điều ấy ra vì nó phản với chính sách của nhà nước lúc bấy giờ (và ngay cả bây giờ). Điển hình là đạo diễn và nhân vật chính của cuốn phim.

Đạo diễn Khôi Nguyên có vợ và hai người con trai tên Khôi và Nguyên đã mất tích trên biển trong một lần vượt biên. Ông Lê Hoàng Hoa, tên thật của người đạo diễn, đã nổi danh ở miền Nam trước năm 1975 qua nhiều bộ phim nổi tiếng như Vết Thù Trên Lưng Ngựa Hoang. Dù vợ con đã chết trên biển, ông vẫn kiên trì … vượt biên như nhiều người Việt thời buổi ấy. Cuối cùng, ông vẫn … bị bắt và ở tù. Đang ở tù thì ông được… mời làm đạo diễn phim Ván Bài Lật Ngửa. Ông đổi nghệ danh thành Khôi Nguyên để tưởng nhớ hai người con trai của mình đã bỏ mình trên biển cả. Một người cũng kiên trì vượt biên như ông là Nguyễn Chánh Tín. Khác ở chỗ ông Nguyễn Chánh Tín chỉ vượt biên một mình, rồi cũng bị bắt và được bảo lãnh ra tù để đóng vai chính Nguyễn Thành Luân. Lúc ấy phim đã quay xong tập Một nhưng vai chính đóng không hoàn hảo, nên khi Nguyễn Chánh Tín vào vai thì quay lại từ đầu. Một trường hợp đặc biệt khác là ông Cai Văn Mỹ đang đóng vai Lý Kai (cũng được công chúng ái mộ) thì vượt biên … hợp pháp, được qua Mỹ theo diện bảo lãnh. Thành ra, đạo diễn phải cho nhân vật Lý Kai … chết giữa chừng (vì phim có 8 tập). Các diễn viên khác sau này có điều kiện ra đi an toàn (hợp pháp) đều đi hết cả như Trần Quang, (ca sĩ) Thanh Lan…

Ca sĩ Thanh Lan lúc mới qua Mỹ cũng bị đồng bào hải ngoại … chất vấn chuyện đóng phim. Dĩ nhiên, Thanh Lan đã giải thích một cách … lúng túng. Dầu sao, phần đông đồng bào đều thông cảm và chấp nhận để cô tiếp tục sự nghiệp ca hát của mình. Có lẽ không mấy ai đòi hỏi quá cao ở những người nghệ sĩ ngoài khả năng nghệ thuật của họ. Nhiều khi lòng đam mê nghệ thuật lấn át những giá trị khác. Dĩ nhiên nghệ sĩ cũng có người này người kia. Nếu Trịnh Công Sơn sau năm 1975 viết nhiều bài hát ca ngợi chế độ thì Văn Cao chỉ viết mỗi một bài Mùa Xuân Đầu Tiên kêu gọi xóa bỏ mọi hận thù để thương yêu nhau. Bài hát đi ngược lại chủ trương trả thù của Đảng nên bị cấm suốt 20 năm. Kể từ sau vụ Nhân Văn Giai Phẩm cho đến cuối đời, suốt gần 40 năm, Văn Cao hy sinh sự nghiệp sáng tác của mình để khỏi phải phục vụ cho Đảng.

Những nghệ sĩ có nguy cơ hoặc bị “vô gia cư” như Nguyễn Chánh Tín không nhiều nhưng những nghệ sĩ “vô ý thức” về chính trị không phải là ít. Có lẽ đẳng cấp của một nghệ sĩ không chỉ ở trình độ nghệ thuật mà còn ở ý thức (và bản lãnh) chính trị của họ nữa. Điều đó được thể hiện rõ ràng một khi … ván bài lật ngửa.

Hồng Nguyên Hoàng